Увс аймаг Жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн зээлийн мэдээллийг нээлттэй болгож чадсан

Шинэчлэлийн Засгийн газ­раас “Ажилтай орлоготой Мон­гол хүн” үндэсний хөтөл­бөрийг хэрэгжүүлж байгаа. Энэ хүрээнд танай аймаг он гарсаар хэдэн ажлын байр бий болгоод байна вэ?

-Шинэчлэлийн Засгийн га­зар Хөдөлмөрийн яамыг ши­нээр байгуулж аймаг, дүүрэгт хөдөлмөрийн хэлтсүүдийг байгуулж үйл ажиллагаа эхлээд 9 сарын хугацаа өнгөрч байна. Увс аймгийн Хөдөлмөрийн хэлтэс 25 хүний бүрэлдэхүүнтэй хөдөлмөр эрхлэлт, жижиг, дунд үйлдвэрлэл, сум хөгжүүлэх сан, мэргэжлийн боловсрол сургалт, хөдөлмөрийн бүтээмж, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал зэрэг асуудлыг эрхлэн ажиллаж байна. Үндсэндээ шинэчлэлийн Засгийн газрын “Ажилтай орлоготой Монгол хүн” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа нэгж гэж ойлгож болно.

Хөдөлмөрийн хэлтэст 9 сарын байдлаар аж ахуй нэгж байгууллагуудаас 1459 ажлын байрны захиалга ирс­нээс 1141 хүнийг ажилд зуу­­чилж, мөн 900 байнгын, шинэ ажлын байр бий болгох төлөвлөгөөтэйгээс өнөөдрийн байдлаар 614 байнгын, 436 улирлын ажлын байранд зуучлах үйлчилгээ үзүүллээ. Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн болон Сум хөгжүүлэх сангийн хөнгөлөлтэй зээлээр бий болж буй ажлын байрыг тооцож үзвэл төлөвлөсөн ажлын байрныхаа тоог давуулан биелүүлэх боломжтой үр дүн харагдаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл жилийн эцэст 900 байнгын шинэ ажлыг байр бий болгох зорилт бүрэн хэрэгжих боломжтой юм.

Аймгийн Засаг даргын Там­гын газраас Хөдөлмөрийн хэлт­­сийг хэрхэн дэмжиж байна вэ?

-Аймгийн Засаг дар­гын 2012-2016 оны үйл ажилла­гааны хө­төлбөрт “Ажилтай ор­логотой Монгол хүн” гэсэн бүл­гийн хөдөл­мөр эрхлэлт, жижиг дунд үйлдвэр, хор­­шоо, ахуйн үйлчилгээ, хөдөл­мө­рийн харилцааны асуу­дал манай Хөдөлмөрийн хэлт­сийн ажилтай холбоотой. Тий­мээс аймгийн Засаг дарга Д.Цэндсүрэн бидний аж­лыг бүх талаараа дэмжиж ажил­­ладаг. Хуучин хөдөлмөр, ха­ламжийн үйлчилгээний хэлтэс гэж байсныг та бүхэн мэдэж бай­гаа.

Хөдөлмөрийн хэлтэс үйл ажил­­­лагаагаа эхлэхэд оффисын байр­­ны асуудал хүнд байсан. Энэ асуудлыг Аймгийн Засаг даргын тамгын газраас Бизнес инкубатор төвийн зориулалтаар баригдсан инженерийн байгуу­ламжид хол­богдсон гурван давхар барилгад оруулж бидний ажиллах бүхий л нөхцөл бо­ломжоор дэмжиж ажиллаж байгаа.

Мөн суманд Хөдөлмөрийн хэлт­сээс төлөөлөн ажиллах орон тоо байгаагүй. Үүнийг Сумын мал эмнэлэг үрж­лийн албаны дэргэд хө­дөлмөр эрхлэлт, жижиг дунд үйлдвэрийн асуудал ха­риуцсан орон тоо­ны мэр­гэ­жилтэнтэй болгон тэд­ний ажиллах техник тоног тө­хөө­­рөмжийн асуудлыг ч шийд­вэрлэж өгсөн.

Хөдөө орон нутагт ажил­гүйдэл их байдаг талаар маш их яригддаг шүү дээ. Үүний голлох шалтгаан нь юу юм бол?

-Бид хөдөлмөрийн зах зээ­лийн үндсэн судалгааг хийж байгаа. Судалгааны дүн гараагүй байгаа. Гэхдээ өнөөдрийн байдлаар Хөдөл­мөрийн хэлтэст идэвхтэй ажил хайж байгаа бүртгэлтэй 891 хүн байна. Нийт ажил хайж байгаа хү­нийг насаар нь ангилж үзвэл 24-35 насныхан дийлэнх хувийг эзэлж байгаа. Мэргэжлээр нь авч үзвэл 14.6 хувь нь багш, нягтлан, эдийн засагч гэсэн дээд боловсролтой иргэд дийлэнх хувийг эзэлж байна. Эдгээр хүмүүст ажиллах мэргэжлийн орон тоо тэр бүр гарахгүй байна.

Нөгөө талаараа манай залуу­чууд ажил хөдөлмөр хийх сонирхол бага байгаа нь ажиглагдаж байна. Манай хөдөлмөрийн хэлтэст 9 сарын байдлаар 1459 гаруй ажлын байрны захилага ирсний ихэнх нь мэргэжил шаардахгүй барилга, газар шорооны ажил байдаг. Гэ­тэл өдрийн 30 мянган төгрөгөөр ажиллах хүн олдохгүй байна шүү дээ.

Хөдөлмөрийн хэлтэст бүрт­гэлтэй байгаа ажил­гүй ир­гэнийг ажилд авсан то­хиол­долд тө­рөөс урам­шуулал өгөх тогтол­цоонд шил­жээд байгаа. Энэ нь үр дүн­гээ өгч байна уу?

-Хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүд ажлын байрны саналаа идэвхтэй ирүүлж байна.Бид 2013 онд 8 аан-д 37 байнгын ажлын байр бий болгосонд 62 сая төгрөгийг ажил олгогчийн урамшуулалд ол­гоод байна. Цаашдаа ч нэмэгдэх ханд­лагатай байгаа. Харин төрийн байгууллагууд ажил олгогчийн урамшуулалд хамрагдаггүй бо­ло­хоор ажлын байрны захиалгаа тө­дийлөн ирүүлдэггүй мөн хөдөл­мөрийн хэлтэст хандаж байгаа ажил хайгчдийн ихэнх нь төрийн байгууллагад ажиллах сонир­холтой хүмүүс байгаа учраас тө­рийн байгууллагуудыг ажлын байрны захиалгаа Хөдөлмөрийн хэлтсээр дамжуулан ирүүлж байх мөн улсын төсвийн хө­рөнгө оруу­­лалтаар болон орон нутгийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдэж буй ажилуудад заа­вал хөөдөлмөрийн хэлтэст бүртгэлтэй иргэдээс сонгож зуучилуулж авах тухай Засаг даргын 2013 оны 09 сарын 26 ны а605 захирамж гарч хэрэгжиж эхэлснээр үр дүнгээ өгч эхлэж байна.

Жижиг, дунд үйлдвэрлэл, Сум хөгжүүлэх сангийн зээлийн үр дүн ямар байна вэ?

-Манай аймагт 2013 онд сум хөг­жүүлэх сангаас эргэн төлөлт­тэйгээ нийлээд 2.623.000.000 төг­рөгийг 19 суманд 424 төсөлд 845 ажлын байр бий болгоход хувиарлаж хөдөлмөрийн хэлтсийн зүгээс хяналт тавин сумдын засаг дарга нарт зөвлөмж хүргүүлж ажил­лаж байна. Мөн аймгийн ЖДҮ-ийн сангаас энэ онд 495 сая төг­рөгийг 16 төсөлд хуваарилан 88 байнгын ажлын байр бий болгоод байна. 2009-2011 оны хооронд манай аймагт аймгийн жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих санд 4.5 тэрбум төгрөгийн зээлийг Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн чиг­­лэлээр олгосон байдаг. Энэ зээ­лийн эх үүсвэрээс хү­ний нүдэнд өртөх то­моохон үйлдвэр, тогтмол ажлын байр бий болгосон зүйл харагддаггүй. Үүний шалтгаан нь төрөөс олгож буй бага хүүтэй зээлийг танил талаараа дам­жуу­­лан үр ашиггүй зарцуулж байс­­ны илэрхийлэл юм. Үүнтэй хол­боотойгоор бид өмнөх онуудад ол­гогдсон хөнгөлттэй зээлүүдийн хэ­рэгжилт, үр дүнг үнэлэх үүднээс нь шалгалтаа эх­лүүлээд явж байна.

Энэ онд Аймгийн жижиг, дунд үйлдвэрллийг дэмжих санд хэдэн төгрөг өгсөн бэ. Зарцуу­лалтыг илт тод байлгах зорилгоор ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Хөдөлмөрийн сайдын А/44 тоот тушаалаар шинэчилсэн жу­рам гарсан. Бид төсөл сонгон шал­гаруулах комиссоос нь эхлээд шинэчлэлт хийсэн. Өмнө нь айм­гийн төсөл шалгаруулах комисс 11 гишүүнтэйгээс 10 нь ЗДТГ-ын ажилтан, нэг нь худалдаа, аж үйл­д­­вэрийн тэнхимийн төлөөлөл байсан. Ийм бүтэцтэй төсөл сонгон шалгаруулах комиссын шийдвэр яаж гарах нь ойлгомжтой. Төрийн оролцоо их байх тусам хардалага, сэрдлэгэ, үл итгэх байдал үүсэх нь тодорхой.

Тиймээс энэ комиссыг шинэч­лэх нь зүйтэй гээд төрийн тө­лөөлөл гурав, үлдсэн найман хү­нээ олон нийтийн байгууллага, иргэн, үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн тө­лөөллийг оролцуулсан.

Ингээд 500 сая төгрөгийн төсөл зарлагдахад 4.7 тэрбум төгрөгийн 126 төсөл ирсэн. Бид байнгын ажлын байр, ИТХ-аас баталсан тэргүүлэх чиглэл зэргийг гол үзүүлэлтээ болгон шалгаруулсан. Эх­ний ээлжинд 100 хүртэлх оноо­гоор дүгнэсэн. Хоёр­дугаар шатанд 21 төслийг авч үлдсэн.

Харин гуравдугаар шатанд айм­гийнхаа хоёр телевизийн хамт төсөл хэрэгжүүлэх газар­тай нь очиж танилцсан. Энэ бол улсын хэмжээнд анх удаа хийгдсэн ажил гэж бодож байна. Биднийг очих үеэр үнэхээр сайхан төсөл газар дээрээ юу юу ч үгүй суух жи­шээтэй. Зарим нь үнэхээр юм хийе гэсэн сэтгэлтэй, бүх зүйлээ бэлэн болгочихсон хүмүүс байсан. Тэгээд эцсийн шатанд 16 төсөл шалгаруулж 495 сая төгрөгөө ху­­ваарилсан. Мөн шалгараагүй төс­лөө бу­цаахдаа шалтгаануудыг нь тодорхой дурдаж албан бич­гээр хүргүүлж ажиллаа. Ингэс­нээр өнөөд­рийг хүртэл манай хэл­тэс дээр гомдол, өргө­дөл ирээ­гүйг харахад шу­дарга зохион бай­гуулсан гэж дүгнэж байгаа. Бид төслөө шалга­руулахдаа ажлын бай­рыг шинээр нэмэгдүүлсэн, байн­­гын, тогтвортой бас татвар, нийг­­мийн даатгалын шимтгэлээ тогтмол төлөх боломжтой зэрэг үзүүлэлтүүдийг чухалчилсан.

Мөн шалгаруулсан төслүүдээ аймгийн телевизүүдээр мэдээлж, хэлтсийн мэдээллийн самбарт байршуулан, аймгийн болон 19 сумын Сум хөгжүүлэх сангийн зээлд хамрагдсан бүх иргэдийн мэ­дээллийг uvs.hudulmur.gov.mn сайтад төсөл сон­гон шал­га­руулах коммиссын бүрэл­дэхүүн­тэйн хамт байршуулж чад­санаар иргэдээс тавих хяналтыг хийж чадсан гэж бодож байгаа. Цаашдаа ч бид илүү боловсронгуй болгох талаас нь ажиллаж байгаа.

Хөнгөлөлттэй зээлд хам­рагд­сан иргэн, аж ахуйн нэгжүү­дээ хэрхэн дэмжин ажил­лаж байна вэ?

-Манай шугамаар зээл авсан бичил бизнес эрхлэгчдийнхээ ба­раа бүтээгдэхүүнийг сурталч­лах, бор­луулалтын сувгийг нээж өгөх зорилгоор тодорхой ажлуудыг хийж байгаа. Ту­хайлбал баруун бү­сийн таван аймаг, Тува улс оролц­сон хилийн худалдаа, Баруун бүс-Түншлэл үзэсгэлэн зохион бай­гуулсан. Уг үзэсгэлэн худалаанд оролцож үйлдвэрлэгчдийн 50 га­руй ху­вийг жижиг, дунд үйлд­вэ­рийн болон сум хөгжүүлэх сан­гаар зээл авсан аж ахуйн нэгж, иргэд оролцсон юм. Үүнд жижиг, дунд, Сум хөгжүүлэх сангаас зээл авсан иргэдийн бүтээгдэхүүнийг борлуулах лангууны түрээсэнд 50 хувийн хөнгөлөлт үзүүллээ.

Мөн аймгийнхаа “Сама” теле­­визээр жижиг, дунд үйлд­вэр­лэл эрхлэгчдээ дэмжих зо­рил­гоор 2013 онд шалгаруулсан 16 төс­лүүд дээрээ нэвтэрүүлэг хийж, иргэдэд сурталчилан таниуллаа. Ажил олгочийн уул­залт болон хөдөлмөрийн яар­магт идвэхтэй хамруулж байгаа. Хамгийн сүүлд Бүсийн эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих төвийн Маркетингийн сур­­галтыг “Сайн тус” сургалтын төв­тэй хамтран зохион байгуулж, жи­жиг дундаас зээл авсан 17 аж ахуйн нэгж иргэнээ хамруулан үнэ төлбөргүйгээр сертификат олголлоо.

Таны ярианаас Хөдөл­мөрийн хэлтэс орон нутагт байгуулагд­санаар үр дүнгээ өгч байгаа бо­лолтой?

-Тийм ээ. Ажилтай, орлоготой, мэргэжилтэй болъё, амьдралаа дээш­лүүлье гэсэн иргэд манай хэлт­сээр ихээр хандаж, хамтран ажил­лаж байгаад баяртай байдаг. Бид ч гэсэн аль болох хурдан шуурхай, ил тод ажиллахыг хичээж байна. Өнгөрсөн наймдугаар сард манай хэлтэс 18 сумандаа хоёр ажлын хэсэг гаргаад хаана, ямар төсөл хэрэгжиж байгаатай нэгд нэгэнгүй танилцсан.

Зээлийн хөрөнгөө зориулалтын бусаар ашиглаж байсан бол эргүү­лэн татах зэрэг зөвлөмжүүдийг сумдын Засаг даргад нь албан тоот хүргүүлэх зэрэг арга хэм­жээнүүдийг авсан. Мөн 910 наас 1010 хооронд Швейцарийн хөгж­лийн агентлагийн дэмж­лэгтэйгээр Хөдөлмөрийн хэл­тэс болон Улаан­гом Поли­техник коллежтой хамт­раад “Хөдөлмөрийн сарын аян” өрнүүлж 19 сумын иргэдэд мэр­­гэжлийн боловсрол, хөдөл­мөр эрх­лэлтийн чиглэлээр суртал­чилгаа хийснээр ихээхэн үр дүнтэй ажил болж өнгөрлөө. Саяхан бид цэргээс халагдаж ирж залуучууддаа Айм­гийн цэр­гийн хэлтэстэй хамтран мэдээлэл өгөх арга хэмжээг ам­жилттай зохион байгууллаа.

Хөдөлмөрийн хэлтсийн эрх­лэх ажлын нэг хэсэг нь Ахуйн үйлчилгээ, хоршооны салбар юм. Энэ онд манай аймагт Хөдөл­мөрийн сайдын багцаас 700 сая төг­­рөгийн хөрөнгө оруу­лалтаар Зүүнхангай, Өндөр­хангай, Түргэн гэсэн суманд Ахуйн үйлчилгээний төв бариг­даад эхнээсээ ашиг­лал­тад орж байна.

Эдгээр ахуйн үйлчилгээний төв ашиглалтад орсноор би­чил бизнес эрхлэгчид маань түрээсийн байр яана аа гэсэн асуудал үгүй болно.

Та бүхний ажилд тулгам­даж буй асуудал юу байна вэ?

-Бидний зорилго бол иргэдээ ажилтай, орлоготой болгох явдал. Үүний цаад талд ажил олгогч, хөдөлмөр эрхлэгчид байгаа. Гэтэл эдгээрийг зохицууллаа гэхэд ажил хайж байгаа хүн нь олдож буй ажлын байраа голдог, нөгөө талаасаа ажил хайгчид нь ажил олгогчдын шаардлагыг биелүүлдэггүй гэсэн асуудал үүсдэг. Бас одоогийн за­луучууд ажил хийх сонирхол ба­гатай, бэлэнчлэх сэтгэхүйтэй хам­гийн гол асуудал болоод бай­на. Ажилгүйдлийг бууруулах бас нэг гол хүчин зүйл нь ажил олгогчдыг илүү дэмжих, урам­шуулах хөтөл­бөрүү­дийг шинээр олныг бий болгох явдал юм.

Өглөөний сонин