Б.БАТ-ЭРДЭНЭ: ЦЭРГИЙН НАСНЫ ЗАЛУУС ӨВЧТЭЙ БАЙНА ГЭЖ ШҮҮМЖЛЭХ БИШ ЭРҮҮЛЖҮҮЛЭХЭД АНХААРАХ НЬ ЧУХАЛ

Батлан хамгаалахын сайд Б.Бат-Эрдэнэтэй салбарын бодлого, хууль эрх зүйн асуудлаар ярилцлаа.
-Танд энэ өдрийн мэндийг хүргэе.  Батлан хамгаалах салбарын хууль эрх зүйн шинэчлэлийн талаар ярилцлагаа эхлэх үү?
-Улс орны онцгой тусгай үүрэгтэй Батлан хамгаалахын үйл ажиллагаа чиг үүргийнхээ дагуу цаг хугацаандаа явагдаж байна. Ээлжит бус чуулганаар  манай батлан хамгаалах салбарын хууль эрх зүйн шинэчлэлд асар их үүрэг гүйцэтгэх дөрвөн багц хуулийн хэлэлцүүлж батлан хамгаалахын багц хуулийг батлуулсан. Энэ бол  УИХ-аар зайлшгүй батлах ёстой хууль байсан. Батлан хамгаалах салбарын эрдэмтэд судлаачид, мэргэжилтнүүдийн олон жилийн нөр их хөдөлмөр, судалгаан дээр тулгуурласан, практик хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн хууль.

-Батлан хамгаалах салбар хэчнээн улс оронтой хамтын ажиллагаатай байдаг вэ?
-Зэвсэгт хүчний гадаад харилцаа ч маш сайн хөгжсөн. Дэлхийн 32 улстай хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлж байна. Энэ хүрээнд хээрийн сургууль, дадлага олон талт хамтын ажиллагаа хийдэг. Тухайлбал, саяхан Катар, Япон зэрэг улстай хамтарсан хээрийн сургууль, ОХУ-д жил бүр зохион байгуулдаг хээрийн сургуульд оролцоод ирлээ. Мөн Зэвсэгт хүчний жанжин штабын үлгэр жишээ үлээвэр найрал хөгжим, Зэвсэгт хүчний 032 дугаар анги, Цэргийн дуу бүжгийн эрдмийн чуулгын хамт олон "Спашная башня- 2016" олон улсын наадам, ОХУ-д цэргийн танкчид, мэргэн буучид, тогоочдын уралдаанд  манай баг амжилттай оролцсон. ОХУ-тай байгуулсан цэрэг техникийн хамтын ажиллагааны гэрээний үйлчлэлийн хугацааг сэргээх шийдвэрийг засгийн хуралдаанаар гаргаж үүний дараа тус улсын Батлан хамгаалах яам хороонд байгуулсан цэрэг техникийн хамтын ажиллагааны газрын төлөөлөгчид манай улсад ирж гэрээний хугацааг сунгаж  гарын үсэг зурсан зэрэг  олон ажлыг амжуулаад байна.
Мөн урд хөршийн Батлан хамгаалах яамтай ч найрсаг харилцаатай байдаг. Тухайлбал, БНХАУ-ын Батлан хамгаалах яамны өндөр дээд хэмжээний уулзалтыг зохион байгууллаа.

-32 улсаас хэдтэй нь цэрэг техникийн хамтын ажиллагаатай байгаа вэ?  
-Батлан хамгаалах гадаад харилцаа, хамтын ажиллагаа, цэрэг-техникийн хамтын ажиллагаа гэсэн хоёр чиглэлээр хөгжиж байгаа. Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын болон гадаад бодлогын үзэл баримтлалыг мөрдлөг болгодог. Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлыг улс төр-дипломатын аргаар хангахад дэмжлэг үзүүлэх, батлан хамгаалах гадаад таатай нөхцлийг бүрдүүлэх, цэргийн итгэлцэлийг бэхжүүлэх, олон улсын тавцанд Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний нэр хүнд, байр суурийг өргөжүүлж, бэхжүүлэх, бүс нутгийн аюулгүй байдлыг хангахад хувь нэмрээ оруулах, цэргийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлэхэд гадаадын тусламж, дэмжлэг авах нь салбарын бодлогын нэгээхэн хэсэг.  Бид 32 улсаас ОХУ, БНХАУ, Украйн, Беларусь, Турк зэрэг таван  улстай  цэрэг-техникийн хамтын ажиллагаатай байна.

-Хойд хөрш манай батлан хамгаалахын салбарт нэлээд анхаарал хандуулдаг. Манай оюутнуудыг тус улсын цэргийн сургуульд үнэгүй сургадаг. Цаашид ч тоог нь нэмнэ гэж тус улсын Батлан хамгаалахын сайд нэгэнтээ ярьж байсан?
-Манай цэргийн албан хаагчид ОХУ-ын цэргийн академи, их дээд сургуулиудад хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр болон буцалтгүй тусламжийн шугамаар суралцдаг. Энэ нь үнэ төлбөргүй суралцдаг гэсэн үг биш юм. Тухайлбал, манайхаас агаарын довтолгооноос хамгаалах цэрэг, цэргийн нисэхийн сургуульд  сургалтын техник дээр хийх дадлага нь төлбөртэй байдаг. Мөн цэргийн академийн сонсогч офицеруудын орон байрны болон ахуйн зардлыг Монголын тал хариуцдаг. Үүнд багагүй  хөрөнгө шаардагддаг. ОХУ-ын Батлан хамгаалах яам манай цэргийн албан хаагчдыг суралцуулахдаа тооны хязгаар тавьдаггүй.  Гэхдээ дээрх зардлыг олгох, цаашид дотооддоо бэлтгэх боломжтой мэргэжлүүдээр өөрийн БХИС-д сургах бодлогыг баримталж байна. Бид ОХУ-д цэргийн дээд удирдлагын болон инженер, техникийн мэргэжилтнүүдийг түлхүү бэлтгэх бодлого баримтална. Энэ нь манай зэвсэглэл техник ихэнхдээ ОХУ-ын үйлдвэрлэлийнх байдагтай холбоотой.  Батлан хамгаалахын шинэ баталсан багц хуулиудад суралцаж байгаа цэргийн албан хаагчийн цалин хөлсний асуудлыг хуульчилсан.

-Батлан хамгаалахын хууль баталлаа. Хөрсөн дээр буулгахад хамгийн түрүүнд ямар ажил хийх вэ?
-Батлан хамгаалахын багц хууль баталсны дагуу бодлогын баримт бичгүүд, холбогдох дүрэм журмуудыг гаргаж амьдралд хэрэгжүүлэхэд тодорхой арга хэмжээ авна. Энэ зөвхөн дарга захирагч, удирдлагуудын ажил биш салбарын бүх алба хаагчийн идэвх санаачилга оролцоотойгоор хийгдэх ажил. Нөгөө талаар батлан хамгаалах салбарын үүрэг асар их нэмэгдэж байгаатай холбоотой үйл ажиллагааны цар хүрээг өргөжүүлж, ард иргэдийнхээ оролцоотой бүх асуудлыг хийж хэрэгжүүлэх ёстой байх.

-Батлан хамгаалахын салбарын холбогдох хуулиудад өөрчлөлт оруулсан. Хуулиудад ямар өөрчлөлт оруулсан бэ? 
-Миний хувьд ард иргэдийнхээ итгэлийг аваад дөрөв дэх удаагаа парламентад сууж байна. Би өмнөх гурван парламентын бүрэн эрхийн хугацаанд Батлан хамгаалах салбар болон Зэвсэгт хүчин, хуулийн байгууллагуудын хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах болон тухайн салбарт ажиллагсдын нийгмийн асуудлыг дээшлүүлэх санал санаачилгуудыг гарган тухайн салбараас оруулж ирсэн хууль, бодлогуудыг дэмжиж ажиллаж ирсэн хүн. Биднийг ажиллаж байх хугацаанд олон жил ярьж байсан 1995 оноос хойш тэтгэвэрт гарсан цэргийн ахмадуудын тэтгэврийн зөрүүнээс эхлээд цэргийн нэгдсэн эмнэлгийн барилга хуучирч муудсан үйл ажиллагаа явуулахад хүндрэлтэй болсон асуудлыг шийдвэрлэх гээд олон ажлыг улсын төсөв төрийн бодлогод тусгуулсан.

Батлан хамгаалах салбарын шинэчлэлтэй холбоотой томоохон бодлогын баримт бичгүүд, хуулиудыг олон удаагийн парламентын бүрэн эрхийн хугацаанд хэлэлцэж тодорхой үр дүнд хүрч чадаагүй байсан. Энэ хуулиудын эцсийн хэлэлцүүлгийг  ээлжит бус чуулганаар хийсэн. Энэ багц хуулиудыг батлуулахад Аюулгүй байдал байнгын хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр, Н.Энхболд, Л.Болд зэрэг гишүүдийн идэвхи оролцоо их байсан. Нөгөө талаар Мэргэжлийн Засгийн газар, УИХ нь Батлан хамгаалахад онцгой ач холбогдол өгч анхаарал тавьж үндсэн чиг үүргийн яам болгож статус зэрэглэлийг нэмэгдүүллээ. Энэ нь манай батлан хамгаалах салбарынхны олон арван жилийн мөрөөдлийг биелүүллээ.

-Үндсэн чиглэлийн яам болсноор ямар боломж нээгдэж байгаа вэ?
-Үндсэн чиг үүргийн яам болсноор олон боломж бидэнд нээгдэж байгаа юм. Энэ боломжуудаа ашиглан батлан хамгаалах салбарт тулгамдаж байгаа асуудлуудыг шийднэ. Мөн монгол төрийн шийдвэр гарч УИХ-аар батлан хамгаалах бодлогын үндэс баримт бичгийг баталсан. Энэ баримт бичиг гарсанаар  батлан хамгаалах салбар их өргөн цар хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулах, бусад салбар яамдтай хамтарч ажиллах зайлшгүй шаардлагатай болж байгаа юм. Улс орны аюулгүй байдал, батлан хамгаалах асуудал гэдэг бол өргөн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулахаас өөр арга байдаггүй. Батлан хамгаалахын үйл ажиллагаа өргөжинө гэдэг цэргийн зэвсэг техникээ нэмэгдүүлээд хэн нэгэнтэй тэмцэж тулах гэсэн асуудал биш юм.

Өнөөдөр цэргийн албанд татагдаж байгаа залуучуудын 40 хувь нь эрүүл мэндээр тэнцэхгүй байна. Зөвхөн эрүүл мэндээр тэнцэхгүй байна гээд орхих биш Эрүүл мэндийн яамтай хамтраад залуучуудыг яаж эрүүлжүүлэх энэ талаар анхаарч ажиллах нь чухал. Мөн Боловсролын яамтай хамтарч залуучуудынхаа хүмүүжил төлөвшил, эх оронч иргэн болж төлөвшихөд анхаарч, төлөвлөгөө гарган ажиллах хэрэгтэй. Болзошгүй аюул занал, террорист халдлага бусад зүйлүүд, байгалийн гэнэтийн аюулт үзэгдэл буюу ган зудын давтамж нэмэгдэж буй нөхцөлд манай батлан хамгаалах салбар бусад байгууллагатай уялдаа холбоотой ажиллах шаардлага тулгарч байгаа юм. Тиймээс зөвхөн зэвсэгт хүчний хүрээндээ биш олон салбарыг хамарсан энэхүү хуулиудыг амьдрал дээр хэрэгжүүлэхийн тулд олон дүрэм журам, заавар гаргана.

-НҮБ-тай хамтраад энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцсоор ирсэн. Манай энхийг сахиулагчид хамгийн нэр хүндтэй байдаг. Энэ ажиллагаа цаашид байнга үргэлжлэх үү?-2010 онд баталсан "Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал"-д "Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг хангах үндсэн арга нь улс төр, дипломатын үйл ажиллагаа байна. Энэ хүрээнд олон тулгуурт гадаад бодлогын зарчмыг эрхэмлэж, дэлхийн улс орнууд, олон улсын байгууллагуудтай идэвхтэй харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлнэ" хэмээн заасан байдаг.

2014 онд НҮБ-ын Ерөнхий ассембелийн тогтоолоор НҮБ-ын ажиллагаанд цэрэг оролцуулсны нөхөн төлбөрийн хэмжээг сарын 1332 ам.доллараар тогтоосон байдаг. 2016 оны есдүгээр сард эх орондоо ирсэн цэргийн гурван багийн цэргийн алба хаагчдад олгох энхийг дэмжих ажиллагааны томилолтын цалин аравдугаар сард НҮБ-аас орж ирснээс шалтгаалан түр саатаад байсан. Тус санхүүжилт нь Монгол банкны ам.долларын данснаас Сангийн яамны улсын төсвийн хөрвүүлгийн дансаар дамжин БХЯ-ны төгрөгийн данс руу шилжихдээ тодорхой шат дараалалтай байдаг юм.

Дээрх цэргийн алба хаагчдын энхийг дэмжих ажиллагааны томилолтын цалинг Монгол банкны албан ханшаар буюу нэг ам.долларыг 2232 төгрөг буюу есдүгээр сард татагдсан ханшаар, аравдугаар сарынхыг 2287 төгрөгөөр тус тус тооцон олгосон.  Цаашид цэргийн алба хаагчдын гадаад томилолтын цалинг Засгийн газрын 2011 оны 270 дугаар тогтоолын дагуу олгох шийдвэр хэвээр үргэлжлэнэ.

"Тэмүүжин Өрлөг"-ийг ОХУ-ын Суворовын сургуультай адил төстэй болгох зорилгоор Батлан хамгаалахын сайдын тушаалаар 2010 онд байгуулсан.  Анх 30 хүүхэдтэй эхэлж байсан бол өнөөдөр 250  сурагчтайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Сургуульд ерөнхий эрдмийн хичээлээс гадна цэргийн анхан шатны боловсрол олгох хичээлийг тусгай хөтөлбөр төлөвлөгөөний дагуу явуулдаг.  "Тэмүүжин Өрлөг" сургууль нь ОХУ-ын Суворовын, кадетын сургууль шиг болох боломж байгаа гэж үздэг. Яагаад гэвэл тус сургууль маань ОХУ-ын Омск, Екатринбург, Барнаул хотын Суворовын нэрэмжит цэргийн сургууль болон Бүгд найрамдах Турк улсын цэргийн ахлах сургууль Энэтхэг улсын цэргийн дунд сургуулиудтай хамтран ажилладаг.